Βυζαντινής Δράμας και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα γλυπτικής, αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής της βυζαντινής περιόδου. Ο ναός χρονολογείται στο 14ο αιώνα η αρχιτεκτονική, η γλυπτική και η ζωγραφική μαρτυρούν έντονα τα σημάδια της παλαιολόγιας περιόδου. Στο μνημείο διακρίνουμε τέσσερις οικοδομικές φάσεις: α)Στη πρώτη φάση υπάρχει ένας μονόχωρος καλαμοσκεπής ναός με σκάλα ανόδου στα βυζαντινά τείχη και είσοδο στη νότια πλευρά. β)Την περίοδο 1861-1892 ανακατασκευάζονται ο βόρειος και δυτικός τοίχος στέγη γίνεται δίρριχτη και ο ναός αποκτά νέα είσοδο στη δυτική πλευρά. γ)ο ναός περιβάλλεται από ψηλό κλειστό περίστωο με δίρριχτη στέγη (η οποία καλύπτει και το περίστωο)και αποκτά δυο εισόδους, μια βορειοδυτική και μια βορειοανατολική. δ)κατεδαφίζεται το περίστωο, διαμορφώνεται ο γύρω χώρος και ο ναός αποκτά τη σημερινή μορφή. Ο ναός των Ταξιαρχών βρίσκεται πολύ κοντά στη βορειοανατολική πλευρά του τείχους της βυζαντινής πόλης, με το οποίο τον συνδέει κλίμακα ανόδου. Πρόκειται για ένα μικρό και απέριττο μνημείο, που προσελκύει το ενδιαφέρον του επισκέπτη με τη τοιχοποιία του και τον αξιόλογο τοιχογραφικό του διάκοσμο. Έκτιζαν εκκλησάκια στα τείχη για να προστατεύονται από τους εχθρούς. Κατά τους τελευταίους χρόνους της τουρκοκρατίας ο ναός λειτούργησε και ως ναός της χριστιανικής κοινότητας της πόλης. Στο ναό υπήρχαν νεκροί τους οποίους πήραν. Η κατασκευή του χρονολογείται στην παλαιολόγεια εποχή, στις αρχές του 14ου αιώνα και, κατά μια εκδοχή, ενδεχομένως να αποτέλεσε το ταφικό παρεκκλήσιο, στο οποίο τάφηκε η σύζυγος του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β΄, Ειρήνη η Μομφερρατική, που είναι γνωστό ότι απεβίωσε και τάφηκε στη Δράμα το 1320, συμφωνα με τη πληροφορία που έχουμε από τον Νικηφόρο Γρηγορά. Συγκεκριμένα αυτοκράτειρα φτάνει από τη Θεσσαλονίκη στη Δράμα. Αργότερα γίνεται η ανακομιδή του λειψάνου στην Κωνσταντινούπολη και η τοποθέτηση του στη Μονή Παντοκράτορος. Την ανακομιδή του λειψάνου από τη Δράμα στη Κωνσταντινούπολη φρόντισε η κόρη της Ειρήνης και του Ανδρόνικου, Σιμώνις αιώνα στη Δράμα δείχνει έστω και λίγο ότι είναι μια πόλη που μπορούσε να φιλοξενήσει μια αυτοκράτειρα. Η κατεδάφιση της στοάς το 1973 αποκάλυψε την παλαιότητα του κτίσματος και οδήγησε στην αποκατάσταση της αρχικής του μορφής, πλουτίζοντας έτσι την πόλη της Δράμας με ένα ακόμη βυζαντινό μνημείο. Πρόκειται για ένα μονόχωρο ναό αρχικά καμαροσκέπαστο, σήμερα όμως ξυλόστεγο. Ο ναός σήμερα έχει σχήμα ορθογώνιας βασιλικής με διαστάσεις 7x3,45μετρα. Η στέγη του ναού είναι ξύλινη δράχτη. Οι τοίχοι αποτελούνται από λίθους με πλίνθους. Στο νότιο και ανατολικό εσωτερικό τοίχο αποκαλύφθηκαν τοιχογραφίες, στις οποίες απεικονίζεται ο κύκλος των παθών του Χρηστού. Χαρακτηρίζονται από ελευθερία και αυθορμητισμό, κατακτήσεις της ζωγραφικής που ανήκουν στην εποχή των Παλαιολόγων. Αξιοσημείωτο είναι το μαρμάρινο τέμπλο. Ο ναός έχει υποστεί πολλές ανακατασκευές (1861-1892). Ωστόσο ο τοιχογραφικός διάκοσμος παραμένει άθικτος και χρονολογείται πριν από τα μέσα του 14ου αιώνα. Επίσης υπάρχουν πέτρινες τοιχογραφίες στο ναό. Η ανασκαφική έρευνα στη νότια και ανατολική πλευρά του ναού έφερε στο φως τμήμα του τείχους της πόλεως που συνδεόταν με τους Ταξιάρχες. Στα πλαίσια της αναστήλωσης του ναού, έγινε αποκατάσταση του τέμπλου και συντήρηση των τοιχογραφιών. Η αρχαιολογική υπηρεσία άρχισε να ασχολείται συστηματικά με την αποκατάσταση της αρχικής μορφής του ναού των Ταξιαρχών. Από το ναό της Αγίας Σοφίας υπήρχε υπόγεια στοά που οδηγούσε στην Αγία Βαρβάρα και έφτανε μέχρι τους Ταξιάρχες. Στη νότια πλευρά του ναού κατεδαφίστηκε το νεωτερικό καμπαναριό. Εν συνεχεία στη νοτιοδυτική πλευρά της αυλής κατασκευάστηκε καμπαναριό προσαρμοσμένο στο καινούριο περιβάλλον. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ο Leon Heaney, καθηγητής ιστορίας και αρχαιολογίας στην Cole de Beaux Arts του Παρισιού που επισκέπτεται τη Δράμα μαζί με τον αρχιτέκτονα H. Daudet, αναφέρει πως είδε διασκορπισμένες, σε διάφορα σημεία της πόλεως, επιγραφές με λατινικά γράμματα και τις αντέγραψε λεπτομερώς. Στη βορεινή πλευρά του ναού διακρίνουμε μια λατινική επιγραφή εντοιχισμένη στο τοίχος του ναού. Το μαρμάρινο τέμπλο του ναού των Ταξιαρχών αποτελεί, όπως όλα τα Βυζαντινά τέμπλα, ένα εγκάρσιο διάφραγμα που χωρίζει το Ιερό Βήμα από τον κυρίως ναό. Τα στηρίγματα του τέμπλου είναι σύνθετα. Το κάτω τμήμα τους έχει τη μορφή πεσσού τετράγωνης διατομής, ενώ το πάνω διαμορφώνεται σε κιονίσκο οκταγωνικής διατομής. Ο ανάγλυφος διάκοσμος περιορίζεται στα θωράκια και στην εμπρόσθια πλευρά των πεσσών. Το διακοσμητικό θέμα των θωρακίων είναι ο φυλλοφόρος σταυρός. Ο διάκοσμος των πεσσών αποτελείται από συμπλεκόμενους κύκλους και ρόμβους που καταλήγουν σε σταυρό εγγραφόμενο σε ενδεκάφυλλο ρόδακα. Η αναστήλωση του τέμπλου πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 1992 από την 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Αργύρη Μπακιρτζή και μετά από σχετική άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού. Επίσης στο έργο αυτό συνέβαλαν και η εταιρεία Μάρμαρα Λαζαρίδη Α.Ε. με την πρόσφορα του μαρμάρου. Η στερέωση του τέμπλου έγινε με μεταλλικά στοιχεία. Το αρχικό τέμπλο είναι από μάρμαρο της περιοχής των Φιλίππων ενώ το θωράκιο είναι μάρμαρο Λάμιας (Περιοχή παλαιάς Καβάλας). Ο γλυπτός διάκοσμος στο μαρμάρινο τέμπλο των Ταξιαρχών της Δράμας δε παρουσιάζει ομοιομορφία ούτε στο θέμα ούτε στην τεχνική. Στο εσωτερικό του ναού σώζονται κομμάτια τοιχογραφιών που κοσμούν τον ανατολικό και νότιο τοίχο. Στο νότιο τοίχο ξεκινώντας από το Ιερό έχουμε τη παράσταση του μυστικού δείπνου. Δυτικότερα ακολουθεί ο Νιπτήρας και στη συνεχεία τμήματα από την παράσταση της Προσευχής στη Γεσθημανή. Ακριβώς κάτω από το Νιπτήρα, απεικονίζονται οι Αρχάγγελοι Ταξιάρχες. Κάτω από την παράσταση της Γεσθημανής εικονίζεται τμήμα από το φωτοστέφανο και το πάνω μέρος Άγιου που πιθανότατα παριστανόταν ολόσωμος. Τέλος στις παραστάδες της νοτιάς αρχικής εισόδου του ναού παριστάνονται οι στυλίτες Άγιοι Συμεών και Αλύπιος. Η προβολή του κύκλου των παθών σε συνδυασμό με τους δυο Ταξιάρχες ως οδηγητές ψύχων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο ναός μπορεί να ερμηνευθεί ως ταφικό παρεκκλήσι η υπόθεση αυτή ενισχύεται και από το καμαροσκέπαστο οστεοφυλάκιο της νοτιάς πλευράς. Τη ζωγραφική των Ταξιάρχων Δράμας χαρακτηρίζει η άρτια εκτέλεση, η ελευθερία και ο αυθορμητισμός. Η πλήρης γνώση με τα αρχιτεκτονήματα του βάθους, πράγμα που διαπιστώνουμε ιδιαίτερα στη παράσταση του Μυστικού Δείπνου. Στη σκηνή παρατηρείται αλληλοδιείσδυση των αρχιτεκτονημάτων και ταυτόχρονα διατήρηση της αυτάρκειας των κτηρίων. Πρόκειται λοιπόν για κατακτήσεις στη ζωγραφική που ανήκουν στην ώριμη φάση της σπηλαιολόγιας περιόδου, πιθανόν πριν τα μέσα του 14ου αιώνα.

Φορέας: Ιερά Μητρόπολη Δράμας
Τηλ. +302521032362